|
وَمَا كَانَ لِمُؤْمِنٍ وَلَا مُؤْمِنَةٍ إِذَا قَضَى اللَّهُ وَرَسُولُهُ أَمْراً أَن يَكُونَ لَهُمُ الْخِيَرَةُ مِنْ أَمْرِهِمْ
«Аллоҳ ва Унинг пайғамбари бир ишни ҳукм қилган – буюрган вақтида бирон мўмин ва мўмина учун (Аллоҳнинг ҳукмини қўшиб) ўз ишларидан ихтиёр қилиш жоиз эмасдир» [Аҳзоб: 36]
Муслим Оиша р.о.дан ривоят қилади, Росулуллоҳ с.а.в. дедилар:
«مَنْ عَمِلَ عَمَلاً لَيْسَ عَلَيْهِ أَمْرُنَا فَهُوَ رَدٌّ»
«Кимки бизнинг ишимиздан бўлмаган бир амални қилса у рад қилинади». Демак одамларга ҳукмларни султон эмас, Аллоҳ чиқариб беради. Аллоҳ одамларни ва султонни ўзларининг алоқа-муносабатларида шу ҳукмларга бўйсунишларига мажбурлайди, уларга бу ҳукмлар доирасидан чиқмасликни буюради, бу ҳукмлардан бошқасига бўйсунишдан ман қилади. Шунга кўра инсоннинг одамлар алоқаларини тартибга солиш учун ҳукмлар ишлаб чиқишига ҳеч ўрин йўқ. Султоннинг одамларни инсон ишлаб чиққан қоидалар ва ҳукмларга бўйсунишга мажбурлашга ёки ўз ихтиёрлари билан бўйсунишга ундашга ҳеч бир ҳаққи йўқ. Лекин шаръий ҳукмлар, яъни Шореънинг бандалар феълларига тааллуқли хитоби Қуръон ва ҳадисда келиб, улардан кўпи араб тилига кўра ва шариатга кўра бир неча маъноларни кўтаради. Шунинг учун одамларнинг уларни турлича тушуниши ва бу турлича тушуниш бошқа-бошқа маъно бериш даражасига етиши табиий ва муқаррардир. Мана шундан турлича, бир-биридан фарқли тушунишлар келиб чиқди. Шунинг учун битта ҳукм ҳақида турли, бир-биридан фарқли раъйлар бўлиши мумкин. Масалан Росулуллоҳ с.а.в. Аҳзоб ғазотидан қайтгач:
«لاَ يُصَلِّيَنَّ أَحَدٌ الْعَصْرَ إِلاَّ فِي بَنِي قُرَيْظَةَ»
«Бирон киши аср намозини Бани Қурайзага етмагунича ўқимасин» дедилар. Шунда айрим кишилар Пайғамбаримиз с.а.в шошилишни кўзда тутдилар деб тушунишди ва аср намозини йўлда ўқиб олишди. Бошқалар эса Пайғамбар с.а.в. шу жумладаги маънони кўзда тутдилар деб тушунишди-да, аср намозини ўқишмади ва уни кейинга суришди. Бани Қурайзага етиб бориб, ўша ерда асрни ўқишди. Бу хабар Росулуллоҳ с.а.в.га етгач иккала гуруҳ тушунчасини ҳам маъқулладилар. Бухорий ривоят қилишича, Росулуллоҳ с.а.в.:
176-бет
Бетлар: 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247